Oktober is de Maand van de Geschiedenis, het grootste geschiedenisevenement van Nederland. Het thema van 2023 is Eureka!, de beroemde uitspraak van de Griekse wiskundige en uitvinder Archimedes (“Ik heb het”). Deze oktobermaand wordt een ode gebracht aan wetenschappers, denkers en onderzoekers die met hun werk de architecten van morgen zijn.
Hebben we zulke wetenschappers, denkers en onderzoekers ook in Hardenberg gehad? In elk geval heeft zo’n persoon jaren in Hardenberg gewoond, in een huis op de hoek van de Bruchterweg en de Alberthus Risaeusstraat. Jaap Haartsen – want die is het – staat in hetzelfde rijtje als Edison, Ford en de gebroeders Wright, allemaal opgenomen in The National Inventors Hall of Fame in de Verenigde staten. Zijn techniek, bluetooth, draait op miljarden apparaten.
Naar Amerika
Haartsen is geboren in Den Haag en opgegroeid in Monster. Na zijn middelbare schooltijd studeerde hij elektrotechniek in Delft. Vlak na zijn promotie in 1990 werd hij aangenomen bij Ericsson in Amerika, waarna hij met vrouw en kind uit Nederland vertrok. Na twee jaar Amerika verhuisde het gezin, dat inmiddels uit vier personen bestond, naar Zweden om daar te gaan werken voor Ericsson. In de zomer van 1997 keerde het gezin (ondertussen vijf personen groot) terug naar Nederland. De oudste dochter werd zeven jaar en het echtpaar Haartsen vonden het beter dat de kinderen hun opleiding in het Nederlandse schoolsysteem zouden volgen.
Vanaf 1994 werkte Jaap Haartsen aan de opdracht van Ericsson om een stabiele, draadloze verbinding te maken tussen een laptop of een telefoon met bijvoorbeeld een koptelefoon, zodat geluid en andere data storingsvrij werden overgebracht.
Haartsen: “Ik was bezig met verschillende onderzoeken, want onderzoek dat doe je in tien dingen tegelijk. Negen van de tien dingen komen nooit op de markt of die mislukken, maar het is het proces van onderzoek. Het feit dat je bezig bent met zo’n onderzoek, dat geeft mij een goed gevoel. Dat vind ik leuk, ook als zo’n uitvinding niet in producten terecht komt. Daar zit ik minder mee. Die passie voor elektrotechniek heb ik al van jongs af aan. Mijn vader werkte bij Siemens en ik werd als jonge jongen opgevoed in de wereld van Chriet Titulaer met elektronica en computers.”
Blauwtand
De uitvinding van Jaap Haartsen en zijn team bij Ericsson werd uiteindelijk de wereldstandaard. In elke telefoon, in elke laptop, eigenlijk in alle apparaten waar draadloos gecommuniceerd wordt is bluetooth toegepast. Het patent staat op naam van Ericsson, want Haartsen deed het werk in de baas zijn tijd. Jaap is er niet rijk van geworden (“een bonus van duizend euro bruto, dat kreeg je voor een patent”), hoewel zijn patent over de hele wereld wordt gebruikt. Niet alleen door zijn werkgever, want uiteindelijk gingen vertegenwoordigers van Ericsson, Nokia, IBM, Toshiba en Intel aan tafel zitten om samen deze technologie wereldwijd uit te rollen. Tijdens zo’n sessie met afgezanten van de grote technologiebedrijven had een Zweed van Ericsson de wordingsgeschiedenis van de Scandinavische landen uitgelegd aan een Amerikaan van Intel. Daar kwam Harald Blauwtand voorbij, Harald Blåtand, de Deense koning die rond 1000 leefde en het christendom in Scandinavië introduceerde. Blauwtand, zei de Intel-man, bluetooth moet de naam worden. In 1999 werd bluetooth gelijktijdig gepresenteerd in Tokio, Londen en New York.
In 2010 verliet Haartsen Ericsson. Daarna werkte hij voor diverse bedrijven aan het verbeteren van draadloze technologie. Sinds 2022 is hij in Assen hoofdonderzoeker van het bedrijf Dopple. Hij woont inmiddels niet meer in Hardenberg maar in het Drentse Rolde.
Bronnen:
– Tijdschrift Computable
– De Volkskrant
– Onlinemagazine De Zaak