Wat sommige raadsleden eind jaren ’50 tot hun verdriet niet voor elkaar kregen gaat nu toch gebeuren: tussen de twee flats in Plan Zuid in Hardenberg (Trompstraat en Karel Doormanlaan) komt een pand dat bij de buren past. Of eigenlijk panden: het worden 8 appartementen in twee lagen, gebouwd als sociale huurwoningen voor Vechtdal Wonen. Ze komen op de plek van de eerste echte bibliotheek van Hardenberg.
Voordat de bibliotheek er was werd er natuurlijk wel gelezen in Hardenberg, maar dat gebeurde voornamelijk in boeken die afkomstig waren uit de leenkisten die in de gang van de boerderij van Weitkamp of bij meester Smit in Heemse stonden. Of er konden romans en boeken over spionnen en cowboys geleend worden bij boekhandel Snel aan de Voorstraat. Maar de keus was beperkt. Toen de leeshonger van de Hardenbergers onder meer vanwege studie toenam, was het tijd voor een echte bibliotheek. In 1958 werd er met enige regelmaat over gedebatteerd in de gemeenteraad.
In Plan Zuid
Met de stedenbouwkundige van de gemeente werd overlegd over de plek: hij vond het terrein tussen de beide nieuwe flats in Plan Zuid het best. Bovendien was de gemeente al eigenaar van die grond. Toch was de bouw geen hamerstuk. PvdA-raadslid Willem Snel vond het ontwerp maar niks: 20 meter lang, 8 meter breed en 3 meter hoog. Hij had liever gezien dat er een gebouw kwam met daarboven woningen. Dat paste toch beter bij de flats.
Bovendien ging de bouw van de bibliotheek ten koste van de speelruimte van kinderen van flatbewoners. De voorzitter van de raad was juist blij met de combinatie speelplek-bibliotheek, “want de kinderen leren van de jeugd af naar boeken te kijken.” In iedere geval vond hij een bieb op die plek beter dan de autoboxen die er eerst zouden komen. Wat hij van de vorm van het gebouw vond? Gewaagd, stilistisch, experimenteel.
Uiteindelijk ging de raad akkoord, met de stem van Snel tegen: voor de culturele verheffing van Noordoost-Overijssel vond hij een bibliotheek van grote betekenis, maar niet op die plek.
De aannemers Olde Lenferink, Nijkamp, Makkinga en Tabbert konden aan de slag. Zij zorgden ervoor dat de bibliotheek op 18 september 1959 feestelijk kon worden geopend door burgemeester De Goede. Het was gebruikelijk in die tijd dat een lange stoet aan notabelen werd uitgenodigd, die bijna allemaal hun zegje wilden doen. Het spits werd afgebeten door de burgemeester. Hij schetste het beeld van een mens, die alleen in een kamer zit. Maar toch is hij niet alleen, want om hem heen staan boeken. Een schrijver geeft het beste van zijn geest aan anderen en dat neem je als lezer tot je, ook al zit er geen ander levend mens in je buurt.
Of iedereen die speech begrepen heeft is de vraag, want hij ging nog wel even door op de toer van ‘geestesproducten afstaan’ en ‘in de geest de schrijvers welkom heten bij de opening.’
Gloriedag voor Te Rietstap
ARP-wethouder Te Rietstap uit Bergentheim hoorde het allemaal glimlachend aan. Het was zijn gloriedag, vond de journalist van het Salland’s Volksblad, want hij had als voorzitter van de stichting Uitleenbibliotheek Hardenberg jarenlang gestreden voor de komst van een bibliotheek.
De diverse sprekers roemden de uitbreiding van het aantal boeken, van 100 in kisten naar 6.000 in de nieuwe bieb. Veel boeken, veel uitleningen en dat in een gebouw “dat westerlingen gerust mogen zien.” Ook voor boeren interessant, verteld voorzitter Weitkamp van de CBTB. “Boeken verrijken de geest. Als boeren niet vele tijd hebben om met vakantie op reis te gaan, laten ze dan op reis gaan in de geest en veel lezen, vooral ook studieboeken.”
Vlak voordat wethouder Te Rietstap in zijn slotwoord de bouwers bedankte en mejuffrouw Van Hul voorstelde als leidster van de nieuwe bibliotheek, sprak Ridder Huyssen van Kattendijke (burgemeester van Vriezenveen) nog een paar woorden, die duidelijk de tijdsgeest ademden.
“Het is een grote verantwoordelijkheid, lectuur in de gezinnen te brengen. Maar verantwoorde ontspanning is nodig bij het harde werken dat in deze streek gebeurt.”
Eigenlijk passend bij de woorden van burgemeester De Goede: “Een boek laat sporen achter in je ziel. Lees niet klakkeloos, maar lees zelfstandig en denk erover na.”
De bibliotheek was een succes. Nog geen tien jaar later, in 1968, constateerde de stichting Centrale Plattelandsbibliotheek voor Overijssel in haar jaarverslag dat het gebouw in Hardenberg te klein werd, zodat er plannen gemaakt moesten worden voor een nieuwe, grotere en vooral modernere bibliotheek. Op 4 maart 1971 werd die nieuwe bibliotheek aan de Karel Doormanlaan in gebruik genomen. De oude bieb zou daarna nog jaren dienst doen als leslokaal van de gemeentelijke school voor mavo. Het roemloos einde volgde in januari 2021, toen slopers binnen enkele dagen het gebouw lieten verdwijnen.